Նորավանք՝ Հայաստանի «Նոր վանքը»
Վանքի անունը բառացիորեն թարգմանվում է որպես «նոր վանք», բայց այսօր վանքի անունը չի համապատասխանում իրականության: Նորավանքը կառուցվել է 13 դար առաջ: Վանքը հոյակապ կանգնած է Արփա գետի կիրճում՝ ձորում գտնվող կարմիր ժայռերի կողքին: Սրանք տեսարանն էլ ավելի տպավորիչ են դարձնում: Երկու հոյակապ եկեղեցին և մատուռը, շրջապատող բացառիկ լանդշաֆտը գրավում են զբոսաշրջիկներին ամբողջ աշխարհից:
Հյուրերի համար հաճելի բոնուս է այն, որ վանքը գտնվում է Հայաստանի այլ տեսարժան վայրերի ճանապարհին: Տուրիստական ընկերություններն առաջարկում են տեսարժան վայրերի շրջայցերի հետաքրքիր և օպտիմալ փաթեթներ։ Օրինակ՝ Նորավանք այցելելով կարող եք նույն օրը տեսնել նաև Խոր Վիրապի վանքը, Քարահունջը, Տաթևը և այլն:
Նորավանքի պատմություն
Նորավանքը կառուցվել է Վահանավանքի եպիսկոպոս Հովհաննեսի կողմից 12-րդ դարում՝ 1105-ին, ավելի հին եկեղեցիների տեղում: Այնուհետև, վանքի կառուցապատման աշխատանքները ավարտվել են 13-14 դարերում: Հովհաննեսը, հաստատվելով այստեղ, հավաքեց ճգնավոր վանականներին, ընդարձակեց վանքի տարածքը, ու հասավ նրան, որ ստացավ սելջուկյան իշխանների կարգադրությունը ՝ Նորավանքը ճանաչել որպես եպիսկոպոսական եկեղեցի: Վանքի պատմությունը կապված է Նորավանք քաղաքում բնակվող և աշխատող Հայաստանի հայտնի եկեղեցական և քաղաքական գործիչների անունների հետ: Այստեղ թաղված են նաև նշանավոր գործիչներ և ստեղծագործողներ:
Հաջորդ երկու դարերում Նորավանքը ընդլայնվեց և զարգացավ՝ Սյունիքում իշխող Օրբելյան ընտանիքի լուսավորչական գործունեության շնորհիվ: Նրանց շնորհիվ վանքը դարձավ կրթամշակութային կենտրոն, այնուհետև Օրբելյան տոհմական գերեզմանատուն:
1238-ին մոնղոլները թալանեցին և ջարդեցին վանքը, բայց ի վերջո խաղաղության համաձայնագիր ստորագրվեց Աղա խանի և Օրբելյանի միջև: Դա հնարավոր դարձրեց Նորավանքի վերականգնումը և նպաստեց դրա հետագա զարգացմանն ու բարգավաճմանը մինչև հաջորդ արշավանքները՝ 14-րդ դարում Թամերլանի կողմից Հայաստանի ներխուժումները:
Ճարտարապետ և քանդակագործ Մոմիկը
Նորավանքի պատմությունն ու ճարտարապետությունը սերտորեն կապված են միջնադարյան հայ ճարտարապետ, քանդակագործ, պատկերազարդող և մանրանկարիչ Մոմիկի անվան հետ: Մոմիկը սկսեց աշխատել որպես մանրանկարչ և քանդակագործ Կիլիկիայում, որտեղ նա ծանոթացավ խաչակիրների գոթական ոճին:
Մոմիկը Արենիում գտնվող Սբ. Կույս Մարիամ (1321) Եկեղեցու ճարտարապետն ու քանդակագործն է եղել: Նրա նրբագեղ տաղավարները զարդարում են Նորավանքի մուտքային հատվածը: Խաչքարերը, որոնք քանդակվել էին Մոմիկի կողմից տեղադրվել են ինչպես Սբ. Կույս Մարիամը եկեղեցում, այնպես էլ Նորավանքում: Այս խաչքարերն իրենց գեղարվեստական և ոճական որոշումներով դեռևս եզակի են իրենց տեսակի մեջ:
Մոմիկի վերջին գործերն են համարվում Սուրբ Աստվածածին (Բուրթալաշեն) երկհարկանի եկեղեցի-դամբարանը, որը գտնվում է Նորավանք համալիրի հարավ-արևելյան մասում ՝ երկու փոքր հարթաքանդակ, և եկեղեցու արևմտյան և հարավային պատերը, ինչպես նաև շենքի հարավային մասում գտնվող մի փոքրիկ, պարզ խաչքար, վերջինս Մոմիկի հիշատակին նվիրված խաչքարն է։
Ի՞նչ տեսնել Նորավանքում
Նորավանքի վանական համալիրի ամենատպավորիչ կառույցը Բուրթալաշեն երկհարկանի եկեղեցին է և դրա 2-րդ հարկը կարող եք բարձրանալ շատ նեղ քարե աստիճաններով: Ոչ բոլորն են համարձակվում բարձրանալ դրանցով: Դուք հաստատ կհիշեք վանքի կլոր գմբեթը, որը հենվում է շրջանաձև կոճղակի վրա։
Եկեղեցու մուտքի մոտ կնկատեք նաև ճարտարապետ Մոմիկի կողմից արված հարթաքանդակները, որոնք պատկերում են Կույս Մարիամին և փոքրիկ Հիսուսին, հրեշտակապետերին և առաքյալներ Պետրոսին և Պողոսին: Նորավանքի համալիրը ներառում է նաև Սբ. Ստեփանոս Նախավկա եկեղեցին, արևմուտքում գտնվող Սբ. Գրիգոր եկեղեցին (Ստեփանոս Օրբելեանի դամբարան), միջնադարյան մատուռները և վանքի նորակառույց հյուրանոցը – Վանատուն անունով:
Որտե՞ղ է գտնվում Նորավանքը:
Նորավանքը գտնվում է Եղեգնաձոր քաղաքի մերձակայքում: Նորավանքի և Երևանի միջև հեռավորությունը 117 կմ է, իսկ Նորավանքի և Եղեգնաձորի միջև հեռավորությունը 21.5 կմ է, 15-20 րոպե մեքենայով:
Նյութի աղբյուր